نقش زمان و مکان در استنباط احکام و شناخت موضوعات

مسلم است که زمان ومکان نقش بسزایی در تحول اندیشه ها و اجتهاد فقها دارد. بر این اساس، فقه نمی تواند بدون بررسی زمان ومکان وشرایط آن دو، برای موضوعی به گونه ای کلی، حکم را بیان نماید؛ و باید اذعان داشت که فقاهت بدون توجه به زمان و مکان هیچ گاه نمی تواند در برابر مسائل گوناگون جامعه پاسخگو باشد ومشکلات را حل کند و اجتهاد را در همه ابعاد آن عینیت بخشد. از این رو باید با سعی و کوشش، از محصور شدن آن در افق بسته جلوگیری کرد تا در افق های جدید نیز به موقع گسترش یابد، و با هماهنگ شدن با آوندهای زمان و مکان و رویدادهای نوظهور، آن مشکلات حل و خلأها پر گردد و نارسایی ها از بین برود. البته همگام نبودن فقه با رویدادهای عصر حاضر، از جوهر اصلی فقه ناشی نمی شود؛ بلکه ره آورد عوامل دیگری است. از جمله می توان به عدم توجه به تغییرات زمان و مکان نسبت به واقعیت های موجود نام برد که خود در بستر بی توجهی به امکانات و تغییر در اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی پدید آمده است. در این تحقیق که در قالب شش فصل ارائه می شود، با محدودیتهایی که از جهت منابع وجود دارد، به ضرورت نقش زمان ومکان در استنباط احکام و شناخت موضوعات جدید در عصر حاضر پرداخته شده؛ و دیدگاه های مختلف که ناشی از تلقی متفاوت از معانی زمان و مکان و شیوه های تأثیرگذار بر احکام می باشد مورد ارزیابی قرار گرفته، و به این نتیجه رسیده است که می توان هم مسلمان و پایبند به احکام اسلامی بود، و هم از دستاوردهای تمدن بشری بهره گرفت. بهره مندی از آیات و روایات و نگاه به سیره معصومین و بیان دیدگاه علمای بزرگ شیعه و اهل سنت خصوصاً نظرات حضرت امام خمینی(ره) از دیگر ویژگی های مورد تأکید در این تحقیق است که به دنبال بیان هماهنگی بین اسلام با نیازهای واقعی زمان، سعی در تطبیق هرچه بیشتر احکام شرعی متناسب با تحولات عصر حاضر و پاسخگویی به شبهات دارد.